Ảnh hưởng đến hormone stress do ngồi ghế sai cách

Ảnh hưởng đến hormone stress do ngồi ghế sai cách
Trong thế giới hiện đại, việc ngồi trên ghế để làm việc, học tập, họp hành hay giải trí là điều gần như không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng tư thế ngồi – đặc biệt là khi ngồi sai cách trên một chiếc ghế không phù hợp – lại có khả năng gây ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động nội tiết tố trong cơ thể, mà nổi bật nhất là hormone stress cortisol.

Việc ngồi sai cách không chỉ ảnh hưởng đến hệ cơ – xương – khớp, tuần hoàn, tiêu hóa hay thần kinh như nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, mà còn tác động gián tiếp nhưng rõ rệt đến hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận, là nơi kiểm soát sản xuất hormone cortisol. Sự gia tăng bất thường hoặc mất cân bằng của loại hormone này chính là “gốc rễ” của hàng loạt vấn đề tâm – sinh lý hiện đại như: lo âu, mất ngủ, trầm cảm, huyết áp cao, béo bụng và thậm chí suy giảm miễn dịch.

Bài viết này sẽ phân tích chi tiết mối quan hệ giữa việc ngồi sai tư thế – sử dụng ghế sai cách – và ảnh hưởng đến hormone stress, đồng thời đề xuất các giải pháp hiệu quả để bảo vệ sức khỏe tinh thần trong môi trường làm việc đầy áp lực ngày nay.

1. Hormone cortisol – bạn hay thù?

1.1. Cortisol là gì?

Cortisol là một hormone steroid do tuyến thượng thận tiết ra, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong phản ứng stress. Nó được cơ thể sản xuất theo chu kỳ nhịp sinh học, thường cao vào buổi sáng và thấp dần vào chiều tối.

Cortisol giúp:

Tăng đường huyết để đáp ứng năng lượng khi stress.

Giảm viêm.

Ức chế miễn dịch (để tránh phản ứng thái quá).

Hỗ trợ chuyển hóa chất béo, protein và carbohydrate.

Tuy nhiên, khi nồng độ cortisol tăng cao liên tục do stress mãn tính, nó trở thành mối nguy hại lớn với sức khỏe.

1.2. Stress thể chất và tinh thần đều kích hoạt cortisol

Không chỉ các tác nhân tinh thần như căng thẳng công việc, áp lực tài chính hay mất ngủ, stress thể chất (chẳng hạn như đau nhức cơ thể, tư thế sai lệch, tuần hoàn kém do ngồi sai) cũng được não bộ ghi nhận là “mối nguy hiểm” và kích hoạt phản ứng stress nội tiết.

Tư thế ngồi không đúng cách chính là một dạng stress thể chất kéo dài mà ít người để ý.

»»» Bạn đang đọc: Ảnh hưởng đến hormone stress do ngồi ghế sai cách

2. Tư thế ngồi sai cách – một dạng stress mãn tính không lời

2.1. Tư thế ngồi sai phổ biến

Các tư thế ngồi sai thường gặp bao gồm:

Ngồi gù lưng, cúi đầu lâu khi dùng laptop.

Ngồi đổ người về phía trước, không có tựa lưng.

Ngồi bắt chéo chân hoặc gác một chân lên ghế khiến xương chậu lệch.

Ngồi không đều hai mông vì ghế bị nghiêng hoặc lún.

Ghế quá thấp hoặc quá cao, khiến đầu gối và lưng không đúng trục cơ thể.

2.2. Ảnh hưởng đến cơ thể vật lý

Khi ngồi sai:

Cơ cổ, vai, lưng bị căng liên tục, tạo cảm giác đau, mỏi, thậm chí là viêm cơ.

Mạch máu bị chèn ép, gây hạn chế lưu thông máu đến não và chi dưới.

Hô hấp bị giảm hiệu quả do cơ hoành bị ép.

Áp lực lên hệ tiêu hóa làm chậm nhu động ruột.

Tất cả những biểu hiện này được hệ thần kinh trung ương ghi nhận là dấu hiệu của stress thể chất → kích thích tuyến yên tăng tiết ACTH (hormone kích thích tuyến thượng thận) → tăng tiết cortisol.

3. Tăng hormone stress do ghế không phù hợp

Không chỉ tư thế, chính chiếc ghế bạn đang ngồi cũng là tác nhân gây rối loạn nội tiết nếu nó không được thiết kế theo nguyên tắc công thái học.

3.1. Ghế không nâng đỡ cột sống

Nếu ghế không có phần tựa lưng cong theo cột sống:

Lưng dưới không được hỗ trợ → người ngồi phải gồng cơ thắt lưng liên tục.

Gây mỏi cơ, đau nhức và lệch trục xương sống.

Đây là nguồn gốc của stress cơ học kéo dài, làm kích hoạt phản ứng viêm nội mô nhẹ – cũng là một dạng stress dẫn đến tăng cortisol.

3.2. Ghế không điều chỉnh được độ cao

Nếu ghế quá cao hoặc quá thấp so với bàn:

Người ngồi sẽ phải rướn cổ hoặc rụt vai, khiến vùng cổ và gáy bị chèn ép.

Tăng nguy cơ đau đầu do căng thẳng cơ vùng chẩm, ảnh hưởng đến tâm trạng.

Não bộ phản ứng bằng cách tăng catecholamines và cortisol, khiến người ngồi dễ cáu gắt, mất tập trung.

3.3. Vật liệu ghế gây khó chịu

Ghế làm từ vật liệu cứng, không thoáng khí hoặc dễ trơn trượt khiến người ngồi:

Không thể thư giãn, lúc nào cũng trong trạng thái “phòng thủ” về cơ thể.

Gây tăng nhẹ huyết áp và nhịp tim, do kích hoạt hệ thần kinh giao cảm – tiền đề tăng cortisol.

»»» Xem thêm bài viết: Đệm ghế quá mềm và nguy cơ ảnh hưởng khớp gối, khớp hông

4. Hậu quả của cortisol cao do ngồi sai ghế

4.1. Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần

Cortisol cao kéo dài gây:

Lo âu, dễ kích động, giảm khả năng kiềm chế cảm xúc.

Mất ngủ, khó thư giãn sau giờ làm.

Tăng nguy cơ trầm cảm nhẹ, đặc biệt ở người ngồi làm việc trong môi trường khép kín, ít ánh sáng.
6.3. ghế văn phòng ánh sáng xanh và tiếng ồnrong>

Tăng cortisol đồng nghĩa với:

Ức chế tế bào lympho, làm cơ thể dễ nhiễm bệnh.

Khả năng kháng viêm tự nhiên giảm, dẫn đến dễ tái phát các bệnh mãn tính như viêm xoang, viêm khớp.

4.3. Tăng mỡ nội tạng và rối loạn chuyển hóa

Một trong những tác dụng đáng sợ nhất của cortisol cao là:

Tích mỡ vùng bụng, ngay cả khi ăn ít.

Tăng đường huyết → nguy cơ tiền tiểu đường.

Rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp.

Tình trạng này thường gặp ở người ít vận động, ngồi sai tư thế trong môi trường áp lực cao.

5. Các dấu hiệu nhận biết bạn đang bị ảnh hưởng bởi tư thế ngồi sai

Bạn có thể đang có nồng độ cortisol cao do ngồi ghế sai cách nếu thường xuyên có các biểu hiện sau:

Đau cổ, vai, lưng sau vài giờ làm việc.

Cảm thấy lo lắng vô cớ, khó ngủ, hay tỉnh lúc 2–3h sáng.

Mệt mỏi kéo dài dù ngủ đủ.

Hay bị cảm cúm vặt, tiêu hóa kém.

Tăng cân không rõ lý do, đặc biệt ở vùng bụng.

6. Giải pháp giảm thiểu ảnh hưởng đến hormone stress

6.1. Sử dụng ghế công thái học

Ghế phù hợp sẽ:

Có tựa lưng hỗ trợ vùng thắt lưng.

Có điều chỉnh độ cao, phù hợp với chiều cao bàn.

Có tay vịn mềm mại, đặt ngang khuỷu tay khi gõ phím.

Có đệm ngồi êm ái, không trơn trượt, thoáng khí.

6.2. Thay đổi tư thế mỗi 30–45 phút

Đứng dậy, đi lại hoặc kéo giãn cơ cổ – lưng – chân.

Tập bài thở sâu 5–10 lần để hạ cortisol.

6.3. Giảm ánh sáng xanh và tiếng ồn

Sử dụng ánh sáng tự nhiên hoặc ánh sáng vàng dịu.

Tránh làm việc ở nơi quá ồn – đây là tác nhân gián tiếp kích thích stress.

6.4. Bổ sung thực phẩm hỗ trợ nội tiết

Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin B, omega-3, magie: giúp điều hòa trục thần kinh – nội tiết.

Uống đủ nước, tránh caffeine quá mức.

7. Kết luận

Tư thế ngồi và loại ghế sử dụng không chỉ ảnh hưởng đến cơ – xương – khớp mà còn tác động trực tiếp đến hoạt động nội tiết tố trong cơ thể, đặc biệt là hormone cortisol – loại hormone gắn liền với stress.

Ngồi sai cách chính là một dạng stress cơ học mãn tính, mà nếu không được nhận diện và điều chỉnh kịp thời sẽ khiến cơ thể rơi vào trạng thái stress nội tiết âm thầm, kéo theo hàng loạt vấn đề về thể chất và tinh thần.

Hãy bắt đầu bằng việc quan sát lại chiếc ghế bạn đang sử dụng, điều chỉnh tư thế ngồi đúng, thay đổi thói quen làm việc, và quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe thần kinh – nội tiết, vì đó chính là nền tảng cho một cuộc sống bền vững và hiệu quả.